Empatyczna komunikacja
„Analizując cudze postępowanie, w rzeczywistości uzewnętrzniamy własne potrzeby i systemy wartości”. – to słowa doktora Marshalla B. Rosenberga, który jest twórcą Nonviolent Communication – NVC. Metoda Porozumienia Bez Przemocy NVC zwraca uwagę na moc słów, które mogą ranić i prowokować niechciane zachowania. Pomaga uniknąć oceniania innych i zamiast tego, ułatwia odczytanie potrzeb własnych oraz rozmówcy.
Kim był dr Marshall B. Rosenberg?
Pisząc o Porozumieniu Bez Przemocy, warto przedstawić sylwetkę jego twórcy. Dr Marshall B. Rosenberg żył w latach 1934 – 2015 i był amerykańskim psychologiem klinicznym. Na wybór jego ścieżki zawodowej miały wpływ doświadczenia z młodości. Wielokrotnie był świadkiem przemocy na tle rasowym, a także sam padał jej ofiarą. To sprawiło, że chciał znaleźć odpowiedź, dlaczego ludzie zachowują się agresywnie i czerpią z tego przyjemność.
Już jako doktor psychologii klinicznej, Rosenberg pracował w aż 60 krajach na świecie, m.in. jako mediator w miejscach ogarniętych konfliktem zbrojnym, czy jako trener w placówkach oświaty. Był też mentorem dla wielu rodziców. Dzisiaj idee Porozumienia Bez Przemocy wypracowane przez niego są często używane w przedszkolach i żłobkach.
NVC: co to jest?
Porozumienie Bez Przemocy, czyli NVC, stanowi klucz do skutecznej i szanującej komunikacji. Ideą tego podejścia jest zadbanie o to, aby potrzeby wszystkich stron były zaspokajane w sposób pokojowy, co sprzyja budowaniu trwałych więzi, zwłaszcza w kontekście relacji z dziećmi. Choć stosowanie NVC w rozmowach z maluchami może wydawać się początkowo wyzwaniem, to po pewnym czasie i praktyce staje się łatwiejsze, przy czym kluczowe jest zrozumienie fundamentów tej metody.
Twórca NVC, Marshall Rosenberg, wskazał na 4 kroki, które stanowią fundament konstruktywnej komunikacji. Pierwszy z nich to odniesienie się do faktów, czyli obserwacja konkretnych wydarzeń bez oceniania. Kolejnym etapem jest wyrażenie uczuć uczestników komunikacji, co stanowi klucz do zrozumienia emocji związanych z daną sytuacją. Następnie ważne jest wyrażenie swoich potrzeb, co pomaga ujawnić, czego naprawdę pragniemy. Ostatnim krokiem jest formułowanie klarownych i konstruktywnych próśb, aby osiągnąć porozumienie.
Nonviolent Communication opiera się przede wszystkim na 4 filarach:
- OBSERWACJI (z pominięciem oceny i interpretacji sytuacji),
- UCZUCIU (nazwanie pojawiającego się w nas uczucia),
- POTRZEBY (refleksja, jaką potrzebę chcemy zaspokoić i skąd u nas owo uczucie)
- PROŚBY (co powinniśmy zrobić, aby zaspokoić potrzebę).
NVC pomaga dojść do porozumienia i zaspokojenia swoich potrzeb dzięki empatii dla drugiego człowieka iwstrzymywaniu się od osądów.
Co więcej?
Ważnym elementem praktyki NVC jest uwzględnienie potrzeb obu stron w procesie komunikacji. Podkreślenie pełnoprawności dziecka jako uczestnika rozmowy jest kluczowe, choć dorosły odgrywa istotną rolę w moderowaniu dialogu zgodnie z zasadami porozumienia bez przemocy. Dzieci, ucząc się tej metody poprzez praktykę z opiekunami, stają się aktywnymi uczestnikami komunikacji. W niektórych przypadkach opiekun pełni rolę moderatora, nie będąc ani nadawcą, ani odbiorcą komunikatu, co sprzyja harmonijnym relacjom między dziećmi.
Przyjrzyjmy się sytuacji, w której dwoje dzieci przybiega z płaczem i pretensjami. Konflikt jest wyraźny, gdy jedno z dzieci (załóżmy, że dziewczynka) donosi, że chłopiec mocno ścisnął jej rękę, podczas gdy ten zaprzecza. W tradycyjnym podejściu wychowawczym opiekun mógłby zająć rolę sędziego, rozstrzygając winę i nakładając kary. Jednak taka interwencja miałaby poważne konsekwencje – obie strony poczułyby się pokrzywdzone, potrzeby nie zostałyby zaspokojone, a konflikt pozostałby nierozwiązany. W takiej sytuacji preferowane jest zastosowanie komunikacji bez przemocy, co pozwala na zrozumienie i rozwiązanie konfliktu, unikając jednocześnie niesprawiedliwych sankcji.
Na czym polega porozumienie bez przemocy?
Zasada porozumienia bez przemocy zakłada, że kluczowym krokiem jest prośba o opisanie zdarzenia przez obie strony, w tym konkretnych faktów, jak doszło do sytuacji, w jakich okolicznościach chłopiec chwycił dziewczynkę za rękę. Następnie dzieci wyrażają swoje uczucia związane z tym wydarzeniem. Przykładowo, chłopiec mógł chcieć się po prostu bawić z dziewczynką i ścisnął ją zbyt mocno, co wywołało u niej ból i smutek.
Jeśli na etapie drugim nie osiągnięto pełnego zrozumienia, analiza potrzeb dokonuje się na trzecim etapie. Być może potrzeby dziewczynki w danej chwili kolidowały z potrzebami chłopca – np. chciała się bawić lalką lub dokończyć zamek z piasku. Rozwiązanie konfliktu opiera się na dostrzeżeniu tych potrzeb i przechodzeniu do etapu formułowania konkretnych próśb.
Warto podkreślić, że porozumienie bez przemocy jest dostosowane do komunikacji z dziećmi w każdym wieku. Nawet najmłodsze maluszki, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z mową, mogą być uczone, jak rozmawiać z dorosłymi i rówieśnikami zgodnie z zasadami NVC.
Przykłady NVC – jakie są?
Przykłady zastosowania w żłobkach BeBaby Porozumienia Bez Przemocy (NVC) oraz korzyści
płynące z konstruktywnej komunikacji można sklasyfikować na co najmniej cztery istotne aspekty.
Świadome uczucia i potrzeby
Uświadomienie sobie uczuć i potrzeb stanowi pierwszy istotny aspekt zastosowania
Porozumienia Bez Przemocy (NVC). Dziecko w procesie nauki komunikacji zaczyna rozumieć, że każde jego działanie ma
na celu zaspokojenie konkretnych potrzeb. Przykładowo, kiedy biega po pokoju i wydaje się “rozrabiać”, może to
wynikać z pragnienia przyciągnięcia uwagi. Dziecko w ten sposób dąży do zaspokojenia potrzeb bliskości,
bezpieczeństwa i bycia zauważonym. Dodatkowo, rodzic również zdobywa lepsze zrozumienie potrzeb i uczuć malucha, gdy
komunikuje się z nim od samego początku zgodnie z zasadami NVC.
Empatia
Kolejnym ważnym elementem w naszych żłobkach BeBaby, zgodnym z zasadami Porozumienia Bez
Przemocy (NVC), jest rozwijanie empatii u dzieci. W trakcie konstruktywnej komunikacji maluch zdobywa wiedzę na
temat uczuć i potrzeb innych osób, co przekłada się na większą świadomość i otwartość na ich zaspokajanie. Wyjątkowo
istotne jest unikanie osądzania czy krytykowania, ponieważ potrzeby istnieją i są ważne. Kluczowe jest natomiast
zmienianie sposobu dążenia do ich zaspokajania.
Zrozumienie i szacunek
W naszych żłobkach BeBaby, zgodnie z zasadami Porozumienia Bez Przemocy (NVC), kładziemy
nacisk na rozwijanie zrozumienia i szacunku u dzieci. Jest to istotne, ponieważ maluchy uczą się, że są szanowane i
rozumiane, niezależnie od tego, że opiekunowie są starsi i posiadają więcej wiedzy. Dzieci, komunikując się w sposób
zgodny z NVC, przyswajają postawę równorzędności, co sprzyja ich późniejszej gotowości do współpracy.
Rozwiązywanie konfliktów
W kontekście przedstawionego wcześniej konfliktu między kolegą a koleżanką, warto
zaznaczyć, że Porozumienie Bez Przemocy pełni istotną rolę w konstruktywnym rozwiązywaniu sporów. Opiekunowie nie
muszą pełnić roli sędziów, szukając winnych i nakładając karę. Zamiast tego, celem jest nauczanie dzieci strategii
postępowania w konfliktowych sytuacjach, które nie sprawiają krzywdy żadnej ze stron.
NVC w kontakcie z dziećmi
Porozumienie Bez Przemocy pomaga dzieciom uwierzyć siebie. Stają się bardziej świadome emocji, które przeżywają. Jest to szczególnie ważne dla małych dzieci, które dopiero uczą się pojawiających się w nich uczuć i starają się sobie z nimi poradzić. NVC przekonuje też, że wrażliwości i złych emocji nie należy się bać i ich unikać. Uczuciowość pozwala na większą samoświadomość oraz dostrzeżenie potrzeb.
Nasze żłobki BeBaby w Krakowie opierają swoją pracę z dziećmi na zasadach Porozumienia Bez Przemocy. Dzięki temu, mali podopieczni mają szansę na pełne zrozumienie i empatię ze strony opiekunów. To właśnie od dorosłych maluchy uczą się radzenia sobie z emocjami i odkrywania własnych potrzeb.