Kategoria: zdrowie dziecka

Rola dotyku

Dotyk jest pierwszym zmysłem, jaki rozwija się u dziecka jeszcze w łonie matki. W pierwszych chwilach po porodzie pozostaje on nadal najważniejszym ze wszystkich zmysłów. Dotyk nie tylko zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa, ale również wpływa na stymulowanie jego rozwoju. Służy także jako bardzo ważne narzędzie komunikacyjne. Maluszek w pierwszych tygodniach po porodzie nie potrafi sprawnie ocenić położenia swojego ciała – zarówno poszczególnych jego części względem siebie, jak i całego ciała w odniesieniu do otoczenia. Dlatego dotyk opiekuna (u noworodków – szczególnie mamy, której dotyk i zapach dziecko pamięta z życia płodowego) jest tak bardzo istotny w jego rozwoju [1]. formą dotyku może być masaż.

Rola dotyku w rozwoju malucha jest tak znaczna również dlatego, że zmysł ten jest skorelowany z kilkoma odruchami, z jakimi noworodek przychodzi na świat. Poza znanym powszechnie odruchem ssania, dziecko posiada również tak zwany odruch przywierania. Polega on na tym, że maluszek, który doświadcza kontaktu z opiekunem, stara się go jakby uchwycić, przytrzymać i przywrzeć do niego całą powierzchnią ciała. Taka reakcja związana jest również z odruchem Moro, w którym – po zadziałaniu gwałtownego bodźca dziecko rozrzuca na boki rączki i nóżki, jednak reakcja ta ustępuje gdy zostanie przytulone i ukojone [1].

Formy dotyku

Dorosłej osobie trudno sobie wyobrazić, jak małą świadomość własnego ciała i położenia ma noworodek, jednak należy pamiętać, że u tak małych dzieci układ nerwowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty i bardzo wskazane jest wspomaganie maluszka w tym rozwoju [2, 3]. Poza kangurowaniem, przytulaniem i kołysaniem dziecka warto wprowadzać już od pierwszych dni jego życia masaż, jako wspaniałą formę relaksacji, stymulowania rozwoju, ale też doskonałą okazję do nawiązywania więzi pomiędzy noworodkiem a jego opiekunem [2]. Warto zauważyć, że taka forma spędzania czasu może być relaksująca nie tylko dla dziecka, ale również dla jego opiekuna. W takim razie – jak należy przeprowadzać masaż?

Jak należy przeprowadzić masaż?

Z jednej strony właściwe, delikatne dotykanie dziecka jest kwestią instynktowną. Teoretycznie mama lub tata nie potrzebuje specjalnego przeszkolenia by dobrze masować swoje dziecko. Jednak warto zwrócić uwagę na kilka wskazówek, które mogą ułatwić przeprowadzenie tej miłej czynności oraz uatrakcyjnić jej przebieg.

Bardzo istotnym aspektem masażu jest dobranie właściwych warunków i okoliczności. Nie należy masować maluszka gdy jest głodny, zdenerwowany, gdy ma pełną pieluszkę, kolkę lub gdy dookoła dużo się dzieje. Warto wybrać popołudniową lub wieczorną porę dnia – bardzo dobrym pomysłem jest przeprowadzenie masażu po wieczornej kąpieli. Pomieszczenie, w którym wykonamy masaż powinno być ciepłe i pozbawione jakichkolwiek przeciągów. W przeciwnym razie maluszek może mieć problemy ze zrelaksowaniem się. Warto zadbać o lekko przygaszone światła, a nawet miłą muzykę, którą można zastąpić czułym szeptem lub własnymi kołysankami.

Choć nie jest to konieczne, warto do masażu wykorzystać oliwkę. Uprzyjemni dziecku doznania, a także spełni funkcje pielęgnacyjną, zwłaszcza jeśli masaż przeprowadzamy po kąpieli. Przed przystąpieniem do masażu należy maluszka delikatnie położyć na pleckach – na miłym w dotyku ręczniku, pieluszce lub kocyku. Przemawiając do niego łagodnie i utrzymując kontakt wzrokowy należy nabrać w zagłębienie dłoni nieco oliwki, a następnie rozgrzać ją w rękach. Masaż najlepiej zacząć od klatki piersiowej, następnie przejść na rączki, brzuszek, nóżki, buzię i główkę. Na koniec warto delikatnie obrócić dziecko na brzuszek i zakończyć masaż dotykając tylnych okolic ciała.

Masaż klatki piersiowej

Masaż klatki piersiowej warto rozpocząć od położenia obu dłoni po środku – na wysokości płuc dziecka. Następnie należy przesuwać delikatnie dłonie od środka klatki piersiowej ku bocznym stronom. Ruch powinien być powolny, a dotyk delikatny, ale nie łaskoczący – należy obserwować reakcję maluszka, ponieważ dzieci mogą cechować się różnorodną percepcją i potrzebują doznań o różnorodnej intensywności [4].

Po wykonaniu kilku-kilkunastu powtórzeń głaskania klatki piersiowej warto przejść do tak zwanego głaskania skrzyżnego. W tym celu należy położyć dłoń na prawym biodrze dziecka i delikatnie poprowadzić ruch głaskania na skos – ku lewemu barkowi. Po wykonaniu takiego ruchu należy zmienić strony: głaskać od lewego biodra ku prawemu barkowi. Takich naprzemiennych powtórzeń warto wykonać kilka-kilkanaście [4].

Masaż rączek

Następnie warto przejść do masażu rączek. W tym celu należy uchwycić jedną z nich obojgiem dłoni – jedna dłoń nad drugą i przeprowadzić głaskanie przeciwstawne. Ruch ten jest podobny do odkręcania słoika. Po wykonaniu tego ruchu należy przejść do drugiej rączki i wykonać na każdej z nich kilka-kilkanaście powtórzeń. Należy pamiętać, by nie pomijać dłoni – na nich warto wykonywać tak zwane ćwiczenie „ściągania pierścionków”, czyli delikatne gładzenie paluszków w kierunku od ich podstawy do koniuszków [4].

Masaż brzuszka

Bardzo istotnym elementem masażu jest głaskanie brzuszka. U noworodków, a nawet u starszych niemowląt mogą pojawiać się bóle brzuszka, kolki, zaparcia albo niestrawność. Delikatny masaż może im pomóc w tych przypadłościach. W tym celu warto położyć całą dłoń po prawej stronie brzuszka dziecka i wykonać ruch, który przypomina odwróconą literę „U”. taki kierunek ruchu odpowiada przebiegowi jelita grubego, dlatego ułatwia wypróżnianie i zapobiega kolkom [4].

Masaż nóg

Po masażu brzuszka należy przejść do nóżek, na których warto wykonać ruchy analogiczne do tych, które wykonano przy rączkach dziecka. Następnie warto wykonać delikatny masaż buźki – poprzez położenie dłoni w taki sposób, by oczy, nos i usta znajdowały się pomiędzy nimi. Wykonywany tu ruch kieruje dłonie od środka ku bokom. Ostatnim etapem masażu jest głaskanie plecków i pupy obojgiem dłoni – w taki sposób, że ruch prowadzony jest naprzemiennie – kiedy jedna ręka głaska ku stronie lewej dziecka, druga – ku stronie prawej.

Zakończenie masażu

Po zakończeniu masażu należy maluszka ubrać w pieluszkę i ubranka oraz przytulić [4]. Warto podkreślić, że taki masaż może być wykonywany nie tylko u noworodków, ale również u starszych niemowląt. Warto taką praktykę realizować, ponieważ może się ona stać bardzo przyjemnym elementem codziennego rytuału. Docenią go również starsze niemowlęta, które potrafią już zapamiętać, że pewna sekwencja działań prowadzi do pewnych następstw. Na przykład, że kąpiel i masaż poprzedzają pójście do łóżeczka i sen.

Bibliografia

1. Augustyniuk, K., Jurczak, A., Grochans, E., Ćwiek, D., & Kiepura, E. (2015). Sposoby komunikowania się matki i dziecka po porodzie. Przegląd Naukowo-Metodyczny, 3/2015 (28), 213-240.
2. Paczkowska, A., & Szmalec, J. (2014). Rola dotyku w rozwoju małego dziecka–masaż jako najstarsza i najdoskonalsza forma komunikowania się z dzieckiem. Hygeia Public Health, 15-18.
3. Zagórska, B. (2013). Znaczenie dotyku we wspomaganiu rozwoju dziecka oraz jego zastosowanie w wybranych rodzajach terapii. Kultura i Wychowanie, 5, 179-192.
4. Wilk, I. (2015). Masaż Shantala–charakterystyka i sposób wykonania. Prace poglądowe. Katedra Fizjoterapii i Terapii Zajęciowej Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Puls Uczelni: 31-36.